Misją Studium Polski Podziemnej w Londynie jest gromadzenie, zabezpieczanie i udostępnianie materiałów archiwalnych i bibliotecznych dotyczących Polskiego Państwa Podziemnego i Armii Krajowej okrasu II wojny światowej (oraz lat bezpośrednio po jej zakończeniu). Do zadań statutowych SPP w Londynie należy rownież rozpowszechniane wiedzy o Polskim Państwie Podziemnym i Armii Krajowej; m. in. poprzez działalność popularno - naukową i wydawniczą, zarówno w Wielkiej Brytanii, jak i poza jej granicami.
Studium Polski Podziemnej (SPP), powstało w Londynie w roku 1947. Jest instytucją archiwalną i naukową, w posiadaniu której znajdują się materiały historyczne dotyczące Polskiego Państwa Podziemnego (Administracji Podziemnej i Armii Krajowej) z okresu II Wojny Światowej. Wśród prominentnych założycieli byli m.in.:Tadeusz Bór-Komorowski, Tadeusz Pełczyński oraz wielu innych czołowych działaczy Polskiego Podziemia.
Od 1948 roku siedzibą SPP jest dom przy 11 Leopold Road London W5 3PB, w dzielnicy Ealing, w zachodnim Londynie. W 1988 r. SPP poaczyo się z Instytutem Polskim i Muzeum im. Gen. Sikorskiego (IPMS), zachowując jednak autonomie działania,oraz gromadzenia i wydatkowania funuszy na cele statutowe. W 2003 roku SPP zostało laureatem nagrody "Kustosza Pamięci Narodowej".
SPP jako instytucja oraz jej pracownicy wielokrotnie uhonorowani zostali także licznymi odznaczeniami państwowymi, między innymi - Polonia Restituta, Pro Memoria czy Zasłużony dla Kultury Polskiej.
Od 1999 r. prowadzone są prace digitalizacyjne całego zasobu,polegające na jego skanowaniu oraz indeksacji przy pomocy technologii OCR.
Zmieniają się pokolenia, zmienia się profil działalności, ale Studium trwa i trwać bedzie tak długo jak chęć ludzi poświęcania własnych sił, umiejętności i czasu na rzecz wspólnego dobra jakim jest zachowanie pamięci o Armii Krajowej i Polskim Państwie Podziemnym
W ramach działającej już od ponad 30 lat Stałej Konferencji Muzeów, Archiwów i Bibliotek Polskich na Zachodzie (MABPZ), kontynuowana jest wymiana doświadczeń i wiedzy z instytucjami członkowskim tejże organizacji. W tym m.in. z Instytutami Piłsudskiego w Nowym Jorku i Londynie, Muzeum Polskim w Rapperswilu i Chicago, czy też Biblioteką Polską w Paryżu Londynie czy Montrealu.
Unikatowy zasób archiwalny, składa się z około 90 zespołów; w sumie, około 250 metrów bieżących akt.
Trzonem zasobu archiwalnego SPP są dokumenty Oddziału VI Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie (odpowiedzialnego podczas II wojny światowej za łączność z okupowanym Krajem). Akta znajdują się w czterech odrębnych zespłach O.VI (A), Skrzynie (SK), Kol. 21 oraz Teki Personalne Dwa (TP2). Kolejnym waznym zespoem są też akta Działu Społecznego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Rządu Polskiego na Uchodźstwie (zespół MSW).
W zbiorach archiwum SPP znajdują się także: Akta Komisji Weryfikacyjnych AK działających w latach 1945-1992, relacje i opracowania literackie żołnierzy Armii Krajowej (w tym bezcenny Raport Rotmistrza Pileckiego) oraz kolekcje dokumentów osób prywatnych oraz instytucji, których działalność związana była z Armią Krajową. Uzupełnieniem zasobu są broszury, afisze i prasa konspiracyjna, mapy i plany miast i regionów Polski, kolekcja fotografii, przeźroczy, negatywów, filmów i mikrofilmów oraz fonoteka i video-teka.
Zbiór blisko 12 tys. książek poświęconych PPP i AK uzupełnia zbiory archiwlane SPP.
Unikatowy zasób archiwalny, składający się z około 90 zespołów; od kilku teczek do kilkunastu metrów bieżących akt. W sumie, około 240-250 metrów bieżących akt...
W zasadzie cały zasób archiwalny, materiał ikonograficzny i multimedia są dobrze zachowane. Sprzyja temu względnie stała temperatura i wilgotność utrzymywane przez stare mury wiktorianskiego budynku z początku XX wieku. Wyjątek stanowi niewielki zespół negatywów Wydziału Krajowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, nad którego konserwacją trwają prace.
Większość materiałów dotarła do Studium w latach powojennych z Podkomisji Historycznej przy Sztabie NW likwidowanych wówczas Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Kolejne napływały w latach 50. ubiegłego wieku (KOL.21) oraz później w formie darowizn i depozytów. Praktycznie od pocątku lat 90. ubieglego wieku, nabytki archiwalne staly rzadkością. Wśród niewielu akt jakie napłynęły do SPP w ostatnich latach, na uwagę zasługuje obszerny zespół Koła Byłych. Żołnierzy Armii Krajowej (KOL.44).
rzonem zasobu archiwalnego SPP są dokumenty:
W zbiorach archiwum SPP znajdują się także:
Od 1998 roku prowadzony jest projekt digitalizacji zbiorów archiwalnych SPP. Obejmuje on zasadniczo skanowanie dokumentów archiwalnych, ich konwersję do przeszukiwalnych plików PDF (ang. searchable PDFs), indeksakcję tychże oraz "podlinkowanie" tak opracowanych plików do tradycyjnej bazy danych (obecnie Adlib), gdzie wprowadzane są opisy archiwalne opracowywanych jednostek. Digitalizowane materiały przygotowywane są do publikacji "online". Tymczasem większość udostępniana jest na miejscu w formie elektronicznej oraz - w przypadku akt nieskanowanych - tradycyjnie.
Biblioteka Studium jest jednym z większych zbiorów literatury dotyczącej Polskiego Państwa Podziemnego i Armii Krajowej zgromadzonym poza granicami Polski...
Gromadzone na przestrzeni dziesięcioleci książki i broszury przekroczyły liczbę 10.000 pozycji. Obok głównego nurtu tematycznego, jakim jest szeroko pojęte zagadnienie Armii Krajowej, spory dział tworzą publikacje dotyczące stosunków polsko-żydowskich. Funkcjonuje też rozbudowany dział podręczny oraz narastający z roku na rok zbiór wydawnictw periodycznych.
Większość tytułów jest w języku polskim; około 5% zasobu stanowią jednak książki obcojęzyczne, głównie angielskie, niemieckie i francuskie."Białym krukiem" jest publikacja wychodząca nieco szerzej poza profil biblioteki poświęcona historii Polski w języku arabskim.
Głównym źródłem nabytków są dary od osób prywatnych, spuścizny spadkowe oraz egzemplarze ofiarowane przez autorów, których dzieł podstawą nierzadko były archiwalne zbiory Studium. Ciekawostką jest też spory zbiór odziedziczony po Tadeuszu Żenczykowskim – pracownika Biura Informacji i Propagandy (BiP) Komendy Głównej Armii Krajowej, po wojnie pisarz i dziennikarz Radia Wolna EUropa (RWE).
Księgozbiór dostępny jest jedynie dla korzystających na miejscu. Książki nie są wypożyczane. Dostępny jest tradycyjny kartkowy katalog alfabetyczny i rzeczowy. Trwają prace nad pełnym skomputeryzowaniem katalogu bibliotecznego. Rozpoczęto integrację rekordów z archiwalną bazą danych ADLIB, którą Studium używa do opisu.
Z fachową pomocą dla Studium przychodzą Instytucje z Polski; w tym Biblioteka Uniwersytetu Jageillońskiego z Krakowa przysyłając studentów na kilkutygodniowe praktyki do Londynu.
Muzealia SPP są zbiorem skromnym, aczkolwiek bardzo ciekawym; uzupełnieniem wizualnym archiwaliów przechowywanych w SPP. Gromadzone na przestrzeni lat eksponaty przekazywane były najczęściej w formie depozytów i darowizn do SPP przez osoby bezpośrednio lub pośrednio związane z Polskim Państwem Podziemnym.
Pośród eksponatów znajdują się m.in.: pieczęcie, odznaczenia i odznaki, części umundurowania, medale i ryngrafy oraz unikatowy egzemplarz radio-odbiornika nadawczego znanego pod nazwą "Pipsztok". Wiele takich aparatów używanych było w okupowanej Polsce przez radiotelegrafistów.
Zbiory zasadniczo nie są udostępniane dla odwiedzających na co dzień, z braku odpowiedniego pomieszczenia. Wykorzystywane są jednak na wystawach i ekspozycjach organizowanych przez SPP, lub wypożyczane innym instytucjom. Wyjątek stanowi zbiór prezentowany na stałe w jednej z gablot w Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie.
Zdjęcie główne: Siedziba Studium Polski Podziemnej od 1948 r.
przy 11 Leopold Road na polskim Ealingu, zachodni Londyn.
Zdjęcie na końcu tekstu: Pracownia archiwalna Studium Polski Podziemnej przed remontem.
Lata 80. XX wieku. Na zdjęciu Pani Halina Czarnocka. Źródło: Studium Polski Podziemnej
Rekonstrukcja cyfrowa i koloryzacja: © Polonijna Agencja Informacyjna
Wszelkie materiały zamieszczone w niniejszym Portalu chronione są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Materiały te mogą być wykorzystywane wyłącznie na postawie stosownych umów licencyjnych. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, bez ważnej umowy licencyjnej jest zabronione.
